Asertywność w pracy cz. 1

Zachowanie asertywne jest to bezpośrednie, szczere, łagodne, lecz stanowcze, bez lęku komunikowanie własnych emocji, potrzeb, opinii, respektujące takie samo prawo innych osób do wyrażania własnych opinii, potrzeb i uczuć. Osoba asertywna szanuje i traktuje równorzędnie siebie i inne osoby.

Ważną cechą komunikowania się osoby asertywnej jest spójność sygnałów werbalnych i niewerbalnych. Te same treści są przekazywane za pomocą słów oraz mowy ciała. Wiarygodność komunikatu asertywnego jest osiągana przez utrzymywanie kontaktu wzrokowego z partnerem interakcji, a także stanowcze wyrażanie siebie, bez wahania, bez lęku, nerwowego uśmiechu, bez krzyku i podnoszenia głosu.

 

Zachowania asertywne dotyczą różnych sytuacji. Osoba zachowująca się asertywnie potrafi reklamować wadliwy towar w sklepie, zwrócić uwagę obcej osobie zbyt głośno rozmawiającej w teatrze, upomnieć się o resztę pieniędzy podczas płacenia za taksówkę itp. Potrafi również upomnieć się o niezwrócony dług u znajomego, odmówić spełnienia zbyt uciążliwej prośby, a także poprosić o pomoc, gdy tego potrzebuje.

Osoby asertywne nie tylko potrafią bronić własnych praw, lecz jednocześnie respektują prawa innych. Przejawia się to m.in. w tym, że nie podejmują decyzji za inne dorosłe osoby, nie krzyczą, nie używają obraźliwych słów w celu wywarcia wpływu.

H. Fensterheim sformułował pięć praw regulujących zachowania asertywne:

1. Masz prawo do robienia tego, co chcesz, dopóki nie rani to kogoś innego.
2. Masz prawo do zachowania swojej godności przez asertywne zachowanie, nawet jeśli rani to kogoś innego, dopóki Twoje zachowanie nie jest agresywne, lecz asertywne.
3. Masz prawo do przedstawiania innym swoich próśb, dopóki uznajesz, że druga osoba ma prawo odmówić.
4. Istnieją takie sytuacje między ludźmi, w których prawa nie są oczywiste. Zawsze jednak masz prawo do przedyskutowania tej sprawy z drugą osobą i wyjaśnienia jej.
5. Masz prawo do korzystania ze swoich praw.

Zachowanie asertywne różni się od zachowania agresywnego tym, że korzystamy z osobistych praw bez naruszania praw innych osób. AGRESJA to respektowanie własnych praw i lekceważenie praw innych. Zachowania agresywne cechuje skuteczność i pewność siebie. Konsekwencje zachowań agresywnych to:

• Wzbudzenie strachu u innych.
• Ludzie nie chcą z nami pracować, bo postrzegani jesteśmy jako osoby nieobliczalne.
• Inni widzą w nas egoistów, dbających jedynie o zaspokojenie własnych celów.
• Osiągamy to, co chcemy nie licząc się z potrzebami ludzi wokół nas.

Osoby agresywne używają takich zwrotów jak: ?Jak nie ?, to ??, ?Uważaj, bo ??, ?Musisz ??, ?Ty zawsze ??, ?Ty nigdy ??.

Zachowanie asertywne różni się również od zachowania uległego bowiem zakłada działanie zgodne z własnym interesem oraz stanowczą obronę siebie i swoich praw. UEGŁOŚĆ to lekceważenie własnych praw i respektowanie praw innych. Zachowania uległe cechuje empatia, szacunek do innych i łagodność, ale i rezygnacja z własnych potrzeb. Konsekwencjami zachowania uległego jest:

• Ryzyko, że ludzie będą nawiązywali z nami relacje tylko dlatego, że zgadzamy się na ich potrzeby.
• Nasze poczucie, że jesteśmy wykorzystywani.
• Poczucie skrzywdzenia i braku szacunku ze strony osób trzecich.
• Ciągła praca dla innych, nie dla siebie.
• Osiągnięcie własnych celów znacznie później, niż gdybyśmy nie byli ulegli, ewentualnie wcale ich nie osiągamy.

Osoby uległe używają takich zwrotów jak: ?A może ??, ?Czy dałoby się ??, ?Czy mógłbyś ??, ?Nie chcę przeszkadzać, ale ??, ?Przepraszam, ale ??.

Asertywność to zachowanie stanowcze, a jednocześnie łagodne, podczas którego traktujemy drugą osobę jak równego sobie partnera. Nie zawsze gwarantuje nam powodzenie, ale umożliwia wyrażanie własnych odczuć przy jednoczesnym poszanowaniu odczuć innych osób, stwarza realną szansę satysfakcjonujących relacji z innymi ludźmi. Dlaczego jeszcze warto być osobą asertywną? Oto jakie korzyści niosą ze sobą zachowania asertywne:

1. Ustanawiamy swoje granice i potrafimy ich bronić, ale również z respektem traktujemy granice innych.
2. Dobrze się czujemy ze sobą i w kontakcie z innymi.
3. Potrafimy wyrażać zarówno pozytywne, jak i negatywne emocje.
4. Samodzielnie sterujemy własnym życiem, kierując się swoim interesem przy podejmowaniu decyzji. Jednocześnie dbamy o to, by nie krzywdzić przy tym innych.
5. Podejmujemy się realizacji własnych celów bez naruszania granic innych.

A jakie jest ryzyko związane ze zmianą naszego zachowania na asertywne?

1. Jeśli do tej pory zachowywaliśmy się w sposób uległy, zmiana naszego zachowania może być sporym zaskoczeniem dla innych.
2. Niektórzy nie będą zadowoleni, kiedy przestaniemy być ulegli i zaczniemy stawiać swoje granice.
3. Może się zdarzyć, że ktoś, kto do tej pory otrzymywał od nas to, czego sobie zażyczył, będzie tak niezadowolony ze zmiany naszego zachowania, że zacznie nas unikać.
4. Jeśli zachowywaliśmy się do tej pory agresywnie, to zmiana naszego zachowania na asertywne może spowodować , że niektórzy mogą się poczuć zdezorientowani. Dezorientacja może skutkować ich dystansowaniem się od nas (lepsze zło znane od nieznanego) lub zbliżaniem się (znika strach przed agresją).

Zachowaniom asertywnym sprzyja postawa akceptująca siebie i innych, ale czy i w jakich sytuacjach oraz wobec kogo człowiek jest asertywny, jest wynikiem procesu uczenia się. W przypadku niektórych osób zachowanie asertywne przychodzi z łatwością, w przypadku innych trudno się na nią zdobyć.

Psychologowie posługują się pojęciem terytorium psychologicznego. Są to nasze myśli, uczucia, postawy, potrzeby, sekrety, rzeczy materialne, sposób zarządzania nimi itp. Nasze terytorium psychologiczne składa się między innymi z szeregu różnych praw. Wiele z nich ustalamy kontaktując się z innymi ludźmi. Jeśli w relacjach z innymi ludźmi nie zdecydujemy się na określenie naszych granic, to oni je ustalą według własnego uznania.

Istnieje podział na asertywność obronną i ekspansywną. Asertywność obronna potrzebna jest nam do obrony naszego terytorium psychologicznego. Używamy jej reagując na krytykę lub odmawiając. Asertywność ekspansywna potrzebna jest nam, kiedy docieramy do terytorium psychologicznego drugiej osoby. Używamy jej przy chwaleniu innych, wyrażaniu próśb i oczekiwań oraz krytykowaniu.

Asertywność to pewien sposób funkcjonowania, który opisują następujące słowa kluczowe: autentyczna pewność siebie (nie mylona z bezczelnością!), poczucie własnej wartości i godności (nie mylone z wywyższaniem się i dominacją nad innymi), uznanie praw własnych i praw innych (równowaga posiadanych praw), szacunek dla siebie i innych (niezależnie od wieku, pełnionych funkcji, stopnia zamożności itp.), realizacja własnych potrzeb i praw bez naruszania godności innych (polegające na respektowaniu zasad dobrej komunikacji międzyludzkiej bez stosowania manipulacji), szczerość, swoboda i aktywne rozumienie tego, co się dzieje (świadomość własnych i ewentualnie cudzych emocji i stanów psychicznych). Ideę asertywności bardzo dobrze oddaje nasze stare przysłowie: nie czyń drugiemu, co tobie niemiłe!

Źródła:
H. Fensterheim, J. Baer „Nie mów TAK, gdy chcesz powiedzieć NIE. Jak nauczyć się asertywności” Książka i Wiedza, Warszawa, 2006.
M. Król-Fijewska „Asertywność menedżera” Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa, 2000.
M. Król-Fijewska „Stanowczo, łagodnie, bez lęku” Wydawnictwo WAB, Warszawa 2005.